Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής –
Υπερκινητικότητα είναι μία από τις πιο συνηθισμένες διαταραχές συμπεριφοράς της
παιδικής ηλικίας. Τα κυρίαρχα συμπτώματα της διαταραχής (απροσεξία,
υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα), συνδέονται άμεσα με μια ποικιλία
αποδιοργανωτικών συμπεριφορών που εκδηλώνονται μέσα στη σχολική τάξη (π.χ.
φωνές, εγκατάλειψη της θέσης και άσκοπη περιφορά μέσα στην αίθουσα, διακοπή
οργανωμένων μαθησιακών δραστηριοτήτων κλπ). Συνεπώς για αυτούς τους μαθητές
απαιτούνται συγκεκριμένες συμπεριφοριστικές παρεμβάσεις.
Ο σκοπός αυτών των παρεμβάσεων είναι
η παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, με το σχεδιασμό και την
εφαρμογή ατομικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων στο πλαίσιο της γενικής εκπαίδευσης.
Στα σχέδια αυτά περιλαμβάνονται ποικίλες μορφές παρέμβασης και δίνεται
ιδιαίτερη έμφαση στις λειτουργικές αξιολογήσεις της συμπεριφοράς και στη
διαμόρφωση του σχολικού περιβάλλοντος.
Ενώ τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ εμφανίζουν έναν
πυρήνα κοινών συμπτωμάτων, αποτελούν μια ιδιαίτερα ετερογενή ομάδα. Κατά
συνέπεια, αντί να εστιάσει στα συμπτώματα της ΔΕΠ-Υ αυτά καθ’ εαυτά, η
παρέμβαση πρέπει πρώτα να στοχεύσει στη
συγκεκριμένη προβληματική συμπεριφορά. Έπειτα, πρέπει να επιλεγεί η κατάλληλη –
επιθυμητή συμπεριφορά – στόχος. Είναι σημαντικό να ληφθούν και οι δύο
συμπεριφορές υπόψη. Όχι μόνο να προσδιοριστεί ποια συμπεριφορά είναι απαράδεκτη
(τι δεν θέλουμε να κάνει ο μαθητής), αλλά είναι
επίσης ουσιαστικό να γίνει σαφές και ποια συμπεριφορά είναι αποδεκτή. Αν
οι συμπεριφορές αυτές καθοριστούν προσεκτικά, ο εκπαιδευτικός θα είναι σε θέση
να τις χειρίζεται με ακρίβεια.
Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί
ότι το σχέδιο παρέμβασης βασίζεται σε μια προσεκτική λειτουργική αξιολόγηση της
συμπεριφοράς. Θα πρέπει να μελετηθεί προσεκτικά τι προηγείται και τι έπεται της
προβληματικής αλλά και της επιθυμητής συμπεριφοράς.
Ενώ είναι σημαντικό να αντιμετωπίζεται
κάθε μαθητής με ΔΕΠ-Υ ατομικά και να προσαρμοστούν οι παρεμβάσεις στην
αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπεριφοριστικών προκλήσεων, η επιστημονική έρευνα
έχει προσδιορίσει κάποιες γενικές στρατηγικές που αποδεικνύονται αρκετά
αποτελεσματικές.
Οι
στρατηγικές που συμβάλλουν στην επιτυχία των παιδιών με ΔΕΠ-Υ είναι οι εξής:
·
Διαχείριση του χρόνου ολοκλήρωσης
εργασίας (Task
Duration)
Οι εργασίες που πρέπει ο μαθητής να
ολοκληρώσει κατά τη διάρκεια του μαθήματος πρέπει να είναι σύντομες,
προσαρμοσμένες στη μειωμένη διάρκεια προσοχής του μαθητή με ΔΕΠ-Υ, να
προσφέρουν άμεση ανατροφοδότηση που θα σχετίζεται με την ακρίβεια ολοκλήρωσης
της εργασίας. Μεγαλύτερες σε έκταση εργασίες θα πρέπει να χωρίζονται σε
μικρότερα μέρη, ανάλογα με τις ικανότητες του μαθητή, να προκαθορίζονται τα
χρονικά πλαίσια και να χρησιμοποιείται χρονόμετρο.
·
Άμεση καθοδήγηση
Η διάρκεια και η ένταση της προσοχής που
απαιτείται από το μαθητή με ΔΕΠ-Υ για την ολοκλήρωση μιας εργασίας, εμφανίζουν
σημαντική βελτίωση όταν εμπλέκεται η άμεση καθοδήγηση του εκπαιδευτικού σε
αντιδιαστολή με την ανεξάρτητη μη καθοδηγούμενη δραστηριότητα. Επιπρόσθετα, η
διδασκαλία στρατηγικών καταγραφής σημειώσεων και υπογράμμισης, αυξάνει τα οφέλη
της άμεσης καθοδήγησης και βελτιώνεται σημαντικά η κατανόηση και η παραμονή
στην εργασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
·
Διαχείριση της κινητικότητας
Ο μαθητής με ΔΕΠ-Υ μπορεί να εμφανίζει
δυσκολίες στον έλεγχο της αεικινησίας του. Κατά συνέπεια, σχεδιάζεται πρόγραμμα
δημιουργικής κινητικότητας. Είναι απαραίτητο να παρέχονται στο μαθητή με ΔΕΠ-Υ
ευκαιρίες για ελεγχόμενη μετακίνηση (π.χ. να πάει στο γραφείο για συγκεκριμένο
λόγο, να ξύσει το μολύβι του, να ποτίσει τα φυτά της τάξης κ.ά.).
Σημαντικό είναι να εναλλάσσονται, όπου
είναι δυνατό, εργασίες που απαιτούν από το μαθητή να παραμείνει ακίνητος στη
θέση του με άλλες που επιτρέπουν τη σκόπιμη μετακίνηση. Είναι επίσης σημαντικό
να κατανοήσει ο εκπαιδευτικός ότι, κάποιες μέρες θα είναι πολύ πιο δύσκολο στο
μαθητή με ΔΕΠ-Υ να παραμείνει ακίνητος στη θέση του. Θα πρέπει η διδασκαλία να
χαρακτηρίζεται από ευλυγισία και προσαρμοστικότητα και οι εκπαιδευτικές
απαιτήσεις να διαμορφώνονται ανάλογα.
·
Ενεργητική συμμετοχή σε μαθησιακές
δραστηριότητες
Η ενεργητική συμμετοχή που επιτρέπει τη
δημιουργική εκτόνωση της κινητικότητας, οδηγεί σε θετική μαθησιακή ανταπόκριση
και βοηθά τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ να διοχετεύσουν τις αποδιοργανωτικές συμπεριφορές
τους σε εποικοδομητικές μαθησιακές συμπεριφορές. Ενώ μπορεί να είναι δύσκολο
για αυτά τα παιδιά να παρακολουθήσουν ακίνητα την παρουσίαση του μαθήματος από
το δάσκαλο, διαπιστώνεται ότι η ενεργός εμπλοκή τους με την παρουσίαση (π.χ. να
φροντίσουν για τα οπτικοακουστικά ή άλλα εποπτικά μέσα), συμβάλλει στη βελτίωση
της επίδοσης και της συμπεριφοράς .
·
Ελαχιστοποίηση των ελκυστικών
διασπαστικών ερεθισμάτων
Τα ερευνητικά δεδομένα μέχρι σήμερα, δεν
υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της πλήρους αποβολής όλων των άσχετων με το
μαθησιακό περιβάλλον ερεθισμάτων που μπορούν να προκαλέσουν διάσπαση προσοχής
στο μαθητή με ΔΕΠ-Υ. Όμως, με δεδομένο ότι αυτοί οι μαθητές έχουν δυσκολία να
εστιάσουν την προσοχή τους κατά την έναρξη μιας δραστηριότητας, είναι σημαντικό
να ελαχιστοποιούνται οι ελκυστικές εναλλακτικές λύσεις που θα προκαλέσουν
διάσπαση προσοχής και αποφυγή εμπλοκής με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα.
Μαρία Γκουγκούμη - Ψυχολόγος/ Ειδική Παιδαγωγός
Αργυρώ Καραμπά - Θεραπεύτρια Λόγου & Ομιλίας
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου